گزارش نشست علمی با عنوان «عباسیان علوی از آغاز تا نیمه سده سوم هجری قمری»
گروه رجال و خاندان های اسلامی نشستی با عنوان «عباسیان علوی از آغاز تا نیمه سده سوم هجری قمری» در تاریخ دوشنبه ۲۷ بهمن ماه ۹۹ رأس ساعت ۱۴ به صورت آنلاین به آدرس لینک https://www.skyroom.online/ch/a2m/lecture با سخنرانی آقای دکتر محسن حیدرنیا برگزار شد.
ضرورت بحث در خاندان عباس بن علی (ع)
علیرغم تعداد قابل توجه آثار فارسی و عربی در باره حضرت عباس بن علی علیهما السلام، اما موضوع نسل و خاندان ایشان، در منابع جدید عموما و در منابع جدید فارسی خصوصا مورد غفلت قرار گرفته است. این در حالی است که بررسی کتب انساب و تراجم کهن نشان می دهد که کم و بیش خاندان عباس بن علی از موضوعیت برخوردار بوده است. هر چند این موضوعیت در انساب و تراجم شیعی انعکاس کاملتری یافته است. بنابراین مراد ما از غفلت مربوط به زمان حاضر می باشد. به نظر می رسد این غفلت معلول عوامل چندی بوده است که از جمله مهمترین آنها عبارتند از:
-حادثه عاشورا و نقش فوق العاده ممتاز عباس در این حادثه به عنوان شخصیت دوم بعد از امام حسین (ع)، هماره توجه محققان و مورخان را معطوف به تبیین ایثارگری ها و جانبازی های عباس در صحنه کربلا ساخته است. و به تعبیری “خاندان عباس” در سایه عظمت این حادثه و نیز در سایه عظمت شخصیت امام حسین و بلکه در سایه بزرگی شخصیت و نقش خود عباس در این ماجرا، مورد غفلت واقع شده است.
-نقش آفرینی بارز سیاسی و اجتماعی دیگر شاخه های مهم علوی مانند زیدیان و حسنیان و جعفریان(امامیه) و اسماعیلیان و…، تا میزان زیادی نسل عباس بن علی را تحت الشعاع قرار داده است.
-کاربرد قدیمی و مشهور اصطلاح ” عباسیان” در مورد خاندان عباس عموی پیامبر (ص) و خلفای عباسی(۱۳۲-۶۵۶ ه.ق) که از نسل وی بوده اند، اذهان مورخان و محققان را در مورد کاربست این اصطلاح شرطی کرده است. به نحوی که به محض شنیدن و خواندن واژه ” عباسیان” خاندان بنی عباس بن عبدالمطلب و خلفای مشهور عباسی به ذهن متبادر می شود، گویی عباسیان دیگری نبوده و یا نمی تواند باشد.!
این در حالی است که یک مطالعه اجمالی در منابع انساب و تراجم و رجال به خوبی نشان می دهد که قدر و منزلت خاندان عباس بن علی تا چه پایه ای رفیع و در خور اعتناء می باشد.
معیارهایی در اهمیت دادن به خاندان عباس بن علی (ع)
معمولا خاندان های مشهور، شهرت خود را افزون بر عِدًه و عُدًه که خود عامل مهمی است، مدیون درخشش و نقش آفرینی در یکی از ساحت های علمی و فرهنگی و یا سیاسی و اجتماعی، هستند.
به باور نویسنده این سطور، قدر و اهمیت خاندان عباس یا به تعبیر اینجانب “عباسیان علوی” را می توان با معیار های ذیل مورد بررسی قرار داد:
-معیار کمی و عددی و پیوستگی: شمار و تعداد اولاد و نوادگان عباس در سده های مختلف قابل توجه و جزو خاندان های پر تعداد محسوب می شود. از میان اولادِ حسنی، حسینی، زینبی، محمدی، عمری و عباسیِ امام علی علیه السلام، اولاد عباس نسبت به فرزندان حسین و حسن و زینب کمتر و نسبت به اولاد عمراطرف و محمدبن حنفیه بیشتر بوده اند. نسل عباس از طریق پسرش عبیدلله و از او به واسطه پسرش حسن و از حسن به واسطه پنج فرزندش به نامهای؛ حمزه اکبر، ابراهیم جردقه، عبیدالله قاضی، عباس الخطیب و فضل، استمرار یافته است. هر کدام از این پنج نفر به جز عباس خطیب، فرزندان زیادی داشته اند که نسل عباس را تداوم داده اند. مانند قاسم بن حمزه که در شعر و ادب و حدیث شهره بوده است.
-معیار اهمیت علمی: در میان این خاندان “عبیدالله” و “حسن بن عبیدالله” و “عباس بن حسن خطیب علوی” و “عبیدالله بن حسن قاضی و امیر حجاز” و “ابراهیم جردقه بن حسن” و “حمزه اکبر” و مخصوصا پسرش “قاسم بن حمزه” از شخصیت های قابل توجهی اند که در زمینه های ادبی و فقهی و حدیثی و … شاخص بوده اند.
-معیار اهمیت سیاسی و اجتماعی: جالب است که نسل عباس نه در شیعیان و نه در سنیان استحاله نشده و در عین حال مورد احترام دو طرف بوده اند. البته شاید این به ویژگی خاصِ نسل عباس بن علی باز می گردد که شرح آن خواهد آمد. بررسی نقش میانجی گری اولاد عباس در میان دعواهای خاندان طالبی از یکسو و از طرفی نقش ایشان در ایجاد توازن میان خلفای بنی عباس و شیعیان (شیعه و سنی) بویژه در دوره هارون و مامون عباسی مهم است. در دوران خفقان متوکل اوضاع متفاوت است و ایشان در برخی از قیامهای ضد عباسی حضور داشته اند.
-معیار گستردگی و پراکندگی: مطالعه در نسل عباس نشان می دهد که نسل او نیز مانند نسل دیگر علویان در سراسر جهان اسلام از هند و ورارود گرفته تا مصر و مغرب پراکنده و هماره مورد احترام بوده اند.
نوشته شده توسط admin2 در سه‌شنبه, 27 آوریل 2021 ساعت 6:33 ق.ظ
